Η “επίθεση σε αχυράνθρωπο” είναι ένα είδος ρητορικής προπαγανδιστικής τεχνικής

Επίθεση σε αχυράνθρωπο

Η “επίθεση σε αχυράνθρωπο” είναι ένα είδος ρητορικής προπαγανδιστικής τεχνικής που αποφεύγει την σοβαρή και ουσιαστική ιδεολογική αντιπαράθεση και επιτίθεται σε ψεύτικες, διαστρεβλωμένες ιδέες, απόψεις και γεγονότα, που δεν έχουν σχέση με την πραγματική θέση του αντιπάλου.

Η φραστική επίθεση δεν απευθύνεται στον πραγματικό στόχο αλλά εκτοξεύεται σε ένα προκατασκευασμένο είδωλό του, τον “αχυράνθρωπο”.

Για την κατασκευή του “αχυράνθρωπου” χρησιμοποιούνται διάφορα υλικά, όπως το καθαρό ψέμα, η παραποίηση, η απομίμηση, η απλούστευση, η διαστρέβλωση, η παρερμηνεία κ.α. Μια άποψη μπορεί να παρουσιαστεί φτωχότερη, να πάρει υπερβολικές διαστάσεις ή να δεχθεί ανύπαρκτες επεκτάσεις. Μπορεί ακόμη να συμπληρωθεί ή να παραλληλισθεί με άλλα γεγονότα και ιδέες, που είναι αντιπαθητικές, εχθρικές στο στόχο της προπαγάνδας.

Η επίθεση στον “αχυράνθρωπο” παρουσιάζεται σαν νικηφόρα, δίνει δηλαδή την εντύπωση ότι ο πραγματικός αντίπαλος “κατατροπώθηκε”, ενώ στην ουσία έχει κατατροπωθεί ένα αχυρένιο ομοίωμά του. Η τεχνική αυτή φέρνει τον πραγματικό αντίπαλο σε πολύ δύσκολη θέση, διότι δεν έχει μόνο να αντιμετωπίσει την επίθεση στην πραγματική άποψή του, αλλά πρέπει επί πλέον να αποδείξει, πως η επίθεση που έχει δεχθεί από τον αντίπαλο δεν τον αφορά, ότι αφορά ένα προκατασκευασμένο ομοίωμα, ότι είναι χαλκευμένη, συκοφαντική, ανήθικη. Και επειδή τις περισσότερες φορές, ο αμυνόμενος δεν διαθέτει την απαραίτητη πρόσβαση στα ΜΜΕ με τον επιτιθέμενο, αδυνατεί να αμυνθεί αποτελεσματικά υποστηρίζοντας την αλήθεια.

Μετά την επίθεση στον “αχυράνθρωπο” ο επιτιθέμενος αλλάζει γρήγορα το σκηνικό: Ο επιτιθέμενος απομακρύνεται από τον αχυράνθρωπο και εξάγει άμεσα τα συμπεράσματα, τα οποία επιθυμεί να γίνουν πιστευτά. Η γρήγορη αλλαγή του στημένου σκηνικού αποσπά την προσοχή του κοινού από τον “αχυράνθρωπο” και οδηγεί σε άλλες σκέψεις, έτσι ώστε να μη δοθεί ο χρόνος που απαιτείται για να αποκαλυφθεί η ύπαρξή του “αχυράνθρωπου”.

Καθημερινά παραδείγματα

Για τη δικαιολογία των περιοδικών κρίσεων στον καπιταλισμό, που αντιμετωπίζεται από τις κυβερνήσεις με περικοπές μισθών, συντάξεων, κονδυλίων για την παιδεία, την υγεία και την πρόνοια, εφαρμόζεται ανάμεσα στις άλλες προπαγανδιστικές τεχνικές και η “επίθεση σε αχυράνθρωπο”: Για να μη χρεωθεί ο καπιταλισμός την ευθύνη για την κρίση, η αντιπαράθεση κυβέρνησης- αξιωματικής αντιπολίτευσης περιορίζεται και από τις δύο πλευρές σε διαξιφισμούς για λαθεμένους χειρισμούς και δήθεν ανίκανα πρόσωπα, ενώ τις περισσότερες φορές πρόκειται για ικανότατους πολιτικούς, που απλά υπηρετούν το κεφάλαιο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο “αχυράνθρωπος” στην προκειμένη περίπτωση είναι οι λαθεμένες πολιτικές και οι ανίκανοι πολιτικοί, ενώ ο πραγματικός ένοχος που μένει στο απυρόβλητο είναι ο καπιταλισμός. Αυτό δεν σημαίνει ότι γενικά δεν υπάρχουν και ανίκανοι πολιτικοί. Βλέπουμε συνεχώς οι “ανίκανοι” να δίνουν τη θέση τους σε “ικανούς”, αλλά τα βάσανα του λαού να συνεχίζονται.

Το ραφινάρισμα της μορφής του αχυράνθρωπου.

Ο κατασκευαστής του “αχυράνθρωπου” λογικά θα έπρεπε να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, ώστε να χρησιμοποιεί έξυπνες, σωστά επιλεγμένες μεθόδους και εκφράσεις ώστε ο “αχυράνθρωπος” που δημιουργεί να μη γίνεται αντιληπτός, γιατί κινδυνεύει να αποκαλυφθεί η απάτη, με ότι συνεπάγεται. Στην πράξη όμως αυτός ο κίνδυνος αντιμετωπίζεται εκ των υστέρων από τα ΜΜΕ με διάφορους τρόπους, όπως η ταχύτητα αλλαγής σκηνικού, η συχνή επανάληψη, η χρησιμοποίηση άλλων μορφών και παραλλαγών, η ανάλυση και επιβεβαίωση των ίδιων απόψεων από “ειδικούς”, η προβολή από επώνυμα πρόσωπα της πολιτικής, τη δημοσιογραφίας, της τέχνης, ακόμη και με την προβολή θετικών σχολίων από μερικά θύματα της προπαγάνδας.

Η τεχνική του “αχυράνθρωπου” όσο χοντροκομμένη κι αν φαίνεται σαν ιδέα, χρησιμοποιείται ευρύτατα και με μεγάλη επιτυχία. Ο “αχυράνθρωπος” είναι τρυπωμένος μέσα στην προπαγανδιστική λογική, γίνεται δυσδιάκριτος, μεταλλάσσεται ανάλογα με το στόχο της προπαγάνδας ώστε να περνά απαρατήρητος. Όσο περισσότερο ταιριάζει στην καθημερινή σκέψη των ανθρώπων τόσο πιο αποτελεσματικός γίνεται. Όσο λιγότερο ενημερωμένος και θεωρητικά καταρτισμένος είναι ο αποδέκτης, τόσο ευκολότερα πέφτει θύμα αυτής της προπαγανδιστικής μεθόδου.