Λουκρήτιος – Ο χρόνος είναι ανύπαρκτος. Τα άτομα είναι στέρεα, άφθαρτα και αιώνια
“Το μνημειώδες έπος του Λουκρήτιου “Για την Φύση των Πραγμάτων”, προάγγελος και μοναδικός αρχαίος πρόγονος της σύγχρονης επιστήμης, είναι η ποιητική εκδοχή του χαμένου ελληνικού έργου Περί Φύσεως του Επίκουρου, της λαμπρότερης έκφανσης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας: ένας αριστουργηματικός ύμνος στην ελευθερία από τα δεσμά της θρησκείας, του φόβου, των παθών, της άγνοιας”. Διαβάστε ένα απόσπασμα για τον χρόνο και τα άτομα:
Χρόνος δεν υπάρχει από μόνος του’ μόνο από τα ίδια τα πράγματα βγαίνει η
αίσθηση για το τι έγινε στο παρελθόν, τι γίνεται τώρα και τι θ’ ακολουθήσει
μετά. Ας το παραδεχτούμε λοιπόν ότι κανείς ποτέ δεν μπόρεσε ν’ αντιληφθεί το
χρόνο ξεκομμένο από την κίνηση ή την γαλήνια ακινησία των πραγμάτων.
Λουκρήτιος – Φραντσέσκο Άγιετς
Με δυο λόγια: τη στιγμή που όλα τα σώματα υπόκεινται σε διάλυση, η ίδια η
ύλη, που αποτελείται από στέρεα στοιχεία, παραμένει αιώνια.
Έπειτα, αν δεν υπήρχε καθόλου το κενό, το σύμπαν θα ήταν μια στέρεη μάζα’
κι από την άλλη, αν δεν υπήρχαν ορισμένα σώματα για να γεμίζουν το χώρο, τους
τόπους που κατέχουν, ολάκερο το σύμπαν θα ήταν μόνο διάστημα, κενός χώρος.
Δίχως άλλο, λοιπόν, η ύλη και το κενό αμοιβαία εναλλάσσονται, αφού τίποτα δεν
είναι ολωσδιόλου πλήρες μήτε πάλι εντελώς κενό. Υπάρχουν λοιπόν συγκεκριμένα
στοιχεία ύλης που χαράζουν τα όρια ανάμεσα στο κενό διάστημα και τον συμπαγή
χώρο.
Αυτά τα στοιχεία είναι αδύνατο να τα διαλύσει κάποιο πλήγμα που θα δεχτούν
απ’ έξω, κι είναι αδύνατο να διαπεραστούν και να αποσυντεθούν’ με κανένα τρόπο
δε γίνεται να διαλυθούν από κάποια δοκιμασία, όπως και σου απέδειξα πριν λίγο.
Γιατί είναι προφανές ότι δίχως να υπάρχει το κενό τίποτε δεν μπορεί να
συντρίβει ,ούτε να κοπεί και να χωριστεί στα δύο, να πιάσει υγρασία ή να
διαπεραστεί από το κρύο και την φωτιά – όλα εκείνα, δηλαδή, που φέρνουν το
τέλος των πραγμάτων. Όσο περισσότερο κενό κλείνει μέσα του ένα πράγμα, τόσο πιο
βαθιά προσβάλλεται από τα παραπάνω και αρχίζει να καταρρέει.
Αν, λοιπόν, είναι συμπαγή και χωρίς κενό τα αρχικά στοιχεία, όπως έδειξα,
τότε κατ’ ανάγκη είναι και αιώνια. Αν δεν ήταν αθάνατη η ύλη, τότε προ πολλού
τα πράγματα θα είχαν περιέλθει στην ανυπαρξία και ό,τι βλέπουμε σήμερα μπροστά
μας θα είχε ξαναγεννηθεί από το τίποτα. Επειδή όμως, όπως σου έδειξα πιο πριν,
τίποτα δεν μπορεί να γεννηθεί από το τίποτα, κι επίσης είναι αδύνατο ό,τι έχει
γεννηθεί να επιστρέφει στο τίποτα, τότε θα πρέπει τα αρχικά στοιχεία να
αποτελούνται από ουσία αθάνατη, στην οποία να καταλήγει το κάθε τι που
διαλύεται σαν έρχεται η τελευταία του στιγμή, έτσι ώστε να υπάρχει αρκετό
απόθεμα ύλης για να ξαναγεννιούνται τα πράγματα. Είναι, συνεπώς, τα αρχικά
στοιχεία συμπαγή και ενιαία, διαφορετικά δεν θα διατηρούνταν στους αιώνες, ούτε
θα συνέχιζαν, χρόνους αμέτρητους τώρα, να ξαναγεννούν τα πράγματα.
Όπως έχουν τα πράγματα, όμως, είμαστε σίγουροι ότι έχει τεθεί ένα
καθορισμένο τέρμα στην διάλυση των όντων, αφού βλέπουμε πως το κάθε τι
ξαναγεννιέται και πως για όλα τα είδη έχουν οριστεί χρονικά όρια μες στα οποία
να μπορούν να φτάνουν στην ακμή τους.
Πρόσθεσε εδώ επίσης πως αν και τα υλικά σώματα είναι τελείως συμπαγή,
μπορεί παρ’ όλα αυτά να εξηγηθεί πώς γεννιούνται και με ποιες δυνάμεις
κινούνται τα μαλακά πράγματα όπως ο αέρας, το νερό, το χώμα κι η φωτιά, άπαξ
και σμίξει το κενό με την ύλη.
Λουκρήτιος
Πέρα απ’ αυτό, έστω ότι η διάλυση των πραγμάτων δεν έχει όριο’ θα πρέπει παρ’ όλα αυτά να δεχτούμε πως μέχρι τα σήμερα επιβιώνουν κάποια αιώνια στοιχεία μέσα σε σώματα κάθε λογής, χωρίς να έχουν απειληθεί από κανένα κίνδυνο. Κι αν η φύση τους είναι φθαρτή, θα ήταν αντιφατικό να λέμε ότι κατάφεραν -αν και εκτεθειμένα σε αναρίθμητα πλήγματα ανά τους αιώνες-, να επιβιώσουν αιώνια στον χρόνο.
Και πάλι, αφού για κάθε είδος έχει τεθεί όριο στην ανάπτυξη και στη
διάρκεια της ζωής, κι οι νόμοι της φύσης ορίζουν το τι μπορεί να πετύχει το
κάθε είδος και τι όχι, κι αφού κανένα τους δεν αλλάζει και παραμένουν ίδια και
απαράλλαχτα -τόσο που ακόμα και τα διάφορα είδη των πουλιών παρουσιάζουν από
γενιά σε γενιά όλα τα γνωρίσματα του είδους τους-, τότε φυσιολογικά τα σώματά
τους θα πρέπει να ’ναι από αμετάβλητη ύλη.
Γιατί αν μπορούσαν τα άτομα της ύλης να κατανικηθούν με οποιονδήποτε τρόπο
και ν’ αλλοιωθούν, θα ήταν αβέβαιο τι μπορεί να προκύψει από αυτά και τι όχι,
κοντολογίς, το πώς καθορίζονται τα όρια της δύναμης κι οι ακρογωνιαίοι λίθοι
στο καθετί’ κι ούτε θα μπορούσαν οι νέες γενιές να αναπαράγουν τα φυσικά
γνωρίσματα, τους τρόπους, τη ζωή και τις κινήσεις των γονιών τους σύμφωνα με το
είδος τους.
***
Λουκρήτιος – Για την φύση των
πραγμάτων των Εκδόσεων Θύραθεν. Μεταφραστής: Αντωνιάδης, Θεόδωρος, Χαμέτη,
Ρούλα
TMHMA KEIMENOY: Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου