Θεωρίες στον αέρα - Το Βήμα Science

 

Θεωρίες στον αέρα

Το Βήμα Science

Δέσμιοι της αστρολογίας δεν είναι μόνο οι θιασώτες των «πρωϊνάδικων», αλλά και πολιτικοί ηγέτες με μεγάλη δύναμη, όπως ο πρώην πλανητάρχης Ρόναλντ Ρίγκαν.

 

«Με ρωτούν πολλοί γιατί το βρίσκω πιο εύκολο να πιστεύω ότι οι μαύρες οπές εξατμίζονται και ότι υπάρχει αόρατη κοσμική ύλη και δεν παραδέχομαι άλλα πιο άμεσα πράγματα, όπως τα φαντάσματα και οι ιπτάμενοι δίσκοι» έγραφε σε άρθρο του στο περιοδικό «Νatural Ηistory» το 1963 ο Πολ Ντέιβις, διάσημος φυσικός, καθηγητής του Κέντρου Αστροβιολογίας στο Σίδνεϊ. Για να πάρει κάτι σαν απάντηση ύστερα από δύο χρόνια, όταν ο Μίκαελ Φριντλάντερ έγραφε ότι «είναι διαφορετικό το να είναι το μυαλό σου ανοιχτό στις νέες ιδέες από το να είναι εντελώς άδειο». Βέβαια πολύ πριν απ΄ όλους ο Τζιορντάνο  Μπρούνο, από το 1584, είχε γράψει:« Η άγνοια είναι η πιο ευχάριστη επιστήμη στον κόσμο, διότι αποκτάται χωρίς κόπο και κρατάει το μυαλό μακριά από τη μελαγχολία».

 

Η δύναμη της σκέψης

Αυτοί που απαιτούν πάντα αυστηρά επιστημονική προσέγγιση στα όποια φαινόμενα είναι γνωστοί στη διεθνή βιβλιογραφία ως «σκεπτικιστές». Ένας από τους πιο γνωστούς σκεπτικιστές στον κόσμο είναι ο Τζέιμς Ράντι. Έγινε γνωστός και γιατί αποκάλυψε πολλά από τα κόλπα των δήθεν μέντιουμ, όπως το στράβωμα των κουταλιών, αλλά και γιατί έχει αθλοθετήσει μεγάλα χρηματικά βραβεία της τάξεως του 1 εκατ. δολαρίων για όποιον καταφέρει να αποδείξει ότι πραγματικά μπορεί να κινήσει πράγματα μόνο με τη σκέψη του ή να επιδείξει άλλα παράδοξα και εκτός της οργανωμένης επιστημονικής πρακτικής κατορθώματα.

 

Αυτή την εποχή ξαναήλθαν στη μόδα οι θεωρίες για τη «δύναμη της σκέψης», με έναν τίτλο δανεισμένο από την ελληνική γλώσσα, για περισσότερο κύρος. Έχουμε  λοιπόν ποιον άλλον;- τον Νταν Μπράουν, που κάνει λόγο για τη «Νοητική» στο καινούργιο του μυθιστόρημα «Το χαμένο σύμβολο». Προάγεται από ένα παλιό Ινστιτούτο Νοητικής Επιστήμης και όσοι εργάζονται εκεί θέλουν να ενώσουν τις θεωρίες της Κβαντικής Μηχανικής με όσα έχουν βρεθεί από τους ερευνητές της συνείδησης. Αυτό εντυπωσίασε τον Νταν Μπράουν, ενώ πολλές πληροφορίες για τις εργασίες της ομάδας δίνει προς τα έξω μια αγγλίδα συγγραφέας, η Λιν Μακ Τάγκαρτ, που ύστερα από οκτώ χρόνια μελέτης των εργασιών του ινστιτούτου λέει ότι έχει πειστεί ότι η συνείδηση είναι μια ουσία έξω από τα όρια του σώματός μας, μια ενέργεια που μπορεί να αλλάξει την ύλη.

 

«Νοητική» μόδα

Στηρίζονται στη θεωρία που θέλει ό,τι αποκαλούμε κενό να μη σημαίνει πια ότι δεν υπάρχει τίποτε αλλά ότι πρόκειται για έναν χώρο γεμάτο με στοιχειώδη σωμάτια. Μόνο που οι αλληλεπιδράσεις τους είναι συνεχείς και αλληλοεξουδετερώνονται. Υπάρχει πολλή ενέργεια στο κενό εξαιτίας του πεδίου των σωματίων αλλά δεν μπορούμε να την παρατηρήσουμε, λένε οι νοητικοί. Ωστόσο τις πληροφορίες τις σχετικές με το πεδίο μπορούμε να τις συλλάβουμε και τα κύματα ενέργειας να τα χρησιμοποιήσουμε για μεταβίβαση της σκέψης. Διότι και η σκέψη κατά τους νοητικούς είναι ύλη. Εδώ βέβαια μπορείς να θυμηθείς και τον μακαρίτη Φάινμαν, ο οποίος έλεγε ότι «όποιος σου πει ότι καταλαβαίνει την Κβαντομηχανική σού λέει ψέματα». Το θέμα είναι ότι προς το παρόν τίποτε από αυτά δεν έχει ακολουθήσει τη συστηματική μέθοδο που υπαγορεύει διπλά τυφλά πειράματα, δηλαδή κάποια να γίνονται στην πραγματικότητα και κάποια όχι- χωρίς να ξέρουν όσοι λαμβάνουν μέρος ποια είναι ποια- και οι ερευνητές να επεξεργάζονται τα αποτελέσματα χωρίς να ξέρουν ποιο προήλθε από πού. Μόνο διαβάζουμε για χειροπράκτες που ακουμπούν σπόρους και αυτοί μεγαλώνουν πιο γρήγορα από τους άλλους και για ανθρώπους που με τη δύναμη της θέλησής τους επηρεάζουν το μεγάλωμα μικροβίων. Και γενικά κάπου πιο σοβαρά από τις σελίδες του Νταν Μπράουν δεν έχουμε κάποια δημοσίευση.

 

Τι στο… μπιπ μάθαμε…

 

Η απάτη γύρω από τα «μηνύματα των εξωγήινων» επάνω στα σπαρτά αποκαλύφθηκαν ύστερα από ομολογίες των (γήινων) δραστών Η απάτη γύρω από τα «μηνύματα των εξωγήινων» επάνω στα σπαρτά αποκαλύφθηκαν ύστερα από ομολογίες των (γήινων) δραστών

Η Κβαντομηχανική έχει πέσει θύμα πολλών θιασωτών της ψευδοεπιστήμης και με τις δυσκολίες που έχουν πολλοί άνθρωποι να περάσουν από την καθημερινή λογική στη δική της λογική έχουν βγει πολλά χρήματα. Κλασικό παράδειγμα πλέον έχει μείνει αυτή η ταινία, γυρισμένη το 2004, μαζί με μια μεταγενέστερη συνέχεια, και το αντίστοιχο βιβλίο «Τι στο… μπιπ… ξέρουμε» όπου: «Επειτα από έναν αποτυχημένο γάμο που κατέληξε σε διαζύγιο, μια κωφάλαλη φωτογράφος ανακαλύπτει ότι η Κβαντική Φυσική και οι νέες φιλοσοφικές θεωρίες μπορούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο να δει με διαφορετικό μάτι τον κόσμο και την καθημερινότητα».

 

Ο υλικός κόσμος γύρω μας, λένε οι πρωταγωνιστές, δεν είναι άλλο από κινήσεις της συνείδησής μας. Δεν χρειάζεται λοιπόν να «διαλέγουμε» να έχουμε κατάθλιψη, αφού το μυαλό είναι σαν ένα πολυκατάστημα και είμαστε ελεύθεροι να διαλέξουμε όποια συναισθηματική κατάσταση θέλουμε.  Ασχετα αν οι συστηματικές έρευνες (π.χ. Γιόζεφ Λεντού στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης) απέδειξαν ότι αυτό που φανταζόμαστε ως «ελεύθερη βούληση» προκύπτει από μια ασυνείδητη διαδικασία. Δίνουμε σήμα ότι φοβηθήκαμε προτού ακόμη συνειδητοποιήσουμε ότι είδαμε κάτι επικίνδυνο, όπως ένα δηλητηριώδες φίδι στον δρόμο μας. Μάλιστα και ο καθηγητής Ντι Σότοϊ που ήλθε πρόσφατα στην Ελλάδα σε ένα από τα τηλεοπτικά προγράμματά του έχει δείξει ότι σε ένα πείραμα αμερικανικού εργαστηρίου όπου έπρεπε έπειτα από ένα οπτικό σήμα να αποφασίσει κάποιος ελεύθερα ποιο από τα δύο κουμπιά να πατήσει, πέντε δευτερόλεπτα προτού συνειδητοποιήσει ο ίδιος τι πάτησε ήξερε ο διευθυντής του πειράματος ποιο θα διάλεγε!

 

Οι κακές σκέψεις έλεγαν στην ταινία «Τι στο… μπιπ… ξέρουμε» ότι είναι κάτι σαν εξάρτηση και μπορείς να απεξαρτηθείς (αν πας σε αντίστοιχες δικές τους θεραπείες) από αυτές. Αρκεί να το κάνεις εγκαίρως, διότι ο εγκέφαλος αντιδρά στην υπερφόρτωση από κακές σκέψεις με το να κατεβάζει τη λειτουργία των κυττάρων, αλλά αυτό μένει και μετά την κυτταρική διαίρεση για τη δημιουργία καινούργιων κυττάρων. Και εδώ ξανασυναντάς την αδίστακτη ψευδοεπιστήμη που αδιαφορεί για το γνωστό ακόμη και σε φοιτητές, ότι η πλειοψηφία των εγκεφαλικών κυττάρων δεν διαιρείται. Όταν μάλιστα έδειξαν στον σκηνοθέτη της ταινίας μια φωτογραφία ενός παιδιού με σύνδρομο Ντάουν και τον ρώτησαν σχετικά με την ελεύθερη βούληση αυτού του ατόμου, εκείνος κυνικά απήντησε ότι κατά τη γνώμη του το εν λόγω άτομο είχε στις προηγούμενες ζωές του κάνει κακά πράγματα. Κάνοντας τρύπες στο νερό

Και στο ίδιο πακέτο- αρκετά ταιριαστά, είναι η αλήθεια- έχουμε και τη θεωρία του Μασάρου Εμότο για το ότι οι σκέψεις είναι τόσο δυνατές ώστε μπορούν να αλλάξουν τη δομή του νερού. Βάζεις σε γυάλινα δοχεία νερό της βρύσης και κολλάς απέξω ταινίες με διάφορες λέξεις που αποκαλύπτουν αισθήματα. Γράφεις δηλαδή λέξεις όπως «αγάπη», «χάσου από μπροστά μου» σε οποιαδήποτε γλώσσα ή παίζεις κάποιες μουσικές μπροστά στο μπουκάλι ενώ κατεβάζεις τη θερμοκρασία ως τους-22 βαθμούς Κελσίου. Το νερό σχηματίζει κρυστάλλους και ο Εμότο τούς φωτογραφίζει. Ισχυρίζεται λοιπόν έχει γράψει μάλιστα και βιβλίο που υπάρχει και στα ελληνικά- ότι όπου υπήρχαν καλές λέξεις όπως «αγάπη» ή καλή μουσική όπως η κλασική σχηματίστηκαν ωραίοι κρύσταλλοι, όπου υπήρχαν κακά συναισθήματα ή κακή μουσική, όπως χαρακτήρισε εκείνος τη μουσική χέβι μέταλ, είχαμε άσχημους κρυστάλλους. Κανένα από τα πειράματα του Εμότο δεν έγινε σε αυστηρά καθορισμένους από την επιστημονική κοινότητα όρους και κανείς δεν είδε ποτέ ποιες φωτογραφίες διάλεγε για να παρουσιάσει. Υπήρξαν άνθρωποι πάντως που θέλησαν να επαναλάβουν τα «πειράματά» του, όπως ο Κρίστοφερ Σέτσφιλντ στο Βέρμοντ, και τελικά κατέληξαν με αποδείξεις ότι δεν βγαίνει τίποτε (βλ. www.is-masaru-emoto-forreal. com).

 

Βόλτες έξω από το σώμα

 

Οι «εκτός σώματος» εμπειρίες εξηγούνται από τους κλινικούς ψυχολόγους ως παραισθήσεις οφειλόμενες σε παθολογία ή φαρμακευτική αγωγή Οι «εκτός σώματος» εμπειρίες εξηγούνται από τους κλινικούς ψυχολόγους ως παραισθήσεις οφειλόμενες σε παθολογία ή φαρμακευτική αγωγή

Το ότι κεντρικός άξονας στην ταινία «Τι στο… μπιπ… ξέρουμε» είναι κάποιος που έζησε αιώνες πριν και μιλάει μέσα από το σώμα μιας σημερινής γυναίκας δεν χρειάζεται καν να το σχολιάσουμε. Είναι ευκαιρία όμως να αναφερθούμε και στο λεγόμενο «αστρικό σώμα» και στις εκτός σώματος εμπειρίες. Όπου κάτι είναι αντικείμενο θρησκευτικής πίστης εννοείται ότι δεν το θίγουμε, αρκεί να μην απαιτεί να μας πείσει ότι αποδεικνύεται και με επιστημονικές μεθόδους. Δεν έχει νόημα να αποδειχθεί από επιστήμονες ότι υπάρχει Θεός, ούτε και κάποιοι άλλοι να αποδείξουν με μαθηματικούς συλλογισμούς ότι δεν υπάρχει.

 

Πέρα όμως από αυτό, οι λεγόμενες «εκτός σώματος εμπειρίες», όπου κάποιος διηγείται ότι έφθασε κοντά στον θάνατο και είδε το σώμα του κάτω ενώ αυτός κάπου ψηλά πετούσε, που δεν έχουν κάτι το θρησκευτικό, εξηγούνται από τους κλινικούς ψυχολόγους ως παραισθήσεις σχετικές με μια κατάσταση όπου κάποιος, εξαιτίας φαρμάκων ή παθολογικών καταστάσεων, παρουσιάζει διαταραχές στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου που πυροδοτούν ερεθίσματα λίγο- πολύ ανεξέλεγκτα. Άλλωστε κανένα πείραμα με συστηματικό τρόπο δεν έχει αναφερθεί ως τώρα που να έχει δώσει αντίστοιχα αποτελέσματα. Από εκεί και η πεποίθηση ότι κάποιος μπορεί να βγει από το σώμα του να ταξιδέψει, να πάει να δει πράγματα, να ξαναγυρίσει και να τα διηγηθεί δεν μπορεί να γίνει πιστευτή, αφού δεν γίνονται αποδεκτές οι εκτός σώματος εμπειρίες γενικά.

 

Από τα σπαρτά στα ζώδια

Όταν το 1976 ο κάτοικοι σε μια αγροτική περιοχή της Αγγλίας, στο Χαμσάιρ, πήγαν στα χωράφια τους, βρήκαν παράξενα σχήματα να είναι αποτυπωμένα με τη βοήθεια των ώριμων εκείνη την εποχή δημητριακών. Αλλού είχαν κοπεί σε κύκλους και αλλού σε ευθείες και αν τα έβλεπες από ελικόπτερο έμοιαζαν σαν τα ιδεογράμματα ενός ακατάληπτου αλφαβήτου. Οι φήμες οργίασαν. Και αυτό κράτησε χρόνια. Δηλαδή για χρόνια έβρισκαν σε διάφορα σημεία του πλανήτη αυτά τα παράξενα σχήματα επάνω στη Γη και για χρόνια οι πονηροί έγραφαν για εξωγήινους που μας στέλνουν μηνύματα ή και προειδοποιήσεις και γράφονταν βιβλία και τυπώνονταν περιοδικά. Άλλωστε είχαν φθάσει μερικά να είναι τόσο μεγάλα που έλεγαν ότι μόνο από αεροσκάφος από ψηλά θα μπορούσαν να είχαν γίνει. Ώσπου το 1991 αναγκάστηκαν να ομολογήσουν δύο αγρότες ότι το έκαναν για πλάκα και σήμερα μπορείς να βρεις στο Ιnternet και οδηγίες ακόμη και για εκείνα τα τεράστια σύμβολα που μόνο διαστημόπλοιο μπορούσε να είχε μεσολαβήσει (τάχα) για να γίνουν.

 

Και όμως κάποιοι επέμεναν να φέρνουν (μισές βέβαια) επιστημονικές αποδείξεις. Το καλό όμως με αυτό ήταν ότι πάει, τελείωσε, ενώ αντίθετα με την ψευδοεπιστήμη της Αστρολογίας έχουμε αιώνες που ταλαιπωρούμαστε και δεν λέει να σβήσει. Και λέω «ταλαιπωρούμαστε« διότι έχει γίνει γνωστό ότι ακόμη και πλανητάρχες πρόεδροι, όπως ο μακαρίτης πια Ρόναλντ Ρίγκαν, αλλά και ο Αδόλφος Χίτλερ, ήθελαν να ξέρουν κάθε ημέρα τι έλεγαν τα ζώδια γι΄ αυτούς και καθόριζαν έτσι τις κινήσεις τους, ενώ και σήμερα ακόμη διάφοροι που επηρεάζουν τις ζωές μας επιμένουν να συμβουλεύονται τους αντίστοιχους αστρο-μεσάζοντες.

 

Και εδώ δεν χρειάζεται να καταφύγουμε σε παλιά και ξεθωριασμένα επιχειρήματα, όπως το αν είχαν το ίδιο ζώδιο και οι 300 του Λεωνίδα που σκοτώθηκαν στις Θερμοπύλες την ίδια σχεδόν στιγμή. Ψυχολόγοι στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν κατέγραψαν στοιχεία για 2.987

 

παντρεμένα ζευγάρια και για 478 διαζύγια μεταξύ 1967 και 1968. Έβαλαν και δύο αστρολόγους να κάνουν προβλέψεις με βάση το ζώδιο και τον ωροσκόπο του καθενός απ΄ όσους συμμετείχαν να προβλέψουν την εξέλιξη του γάμου, τα διαζύγια, ποιος ταιριάζει, τα γνωστά και από τα δικά μας πρωινάδικα. Εννοείται ότι απέτυχαν παταγωδώς. Επίσης από άλλους μελετήθηκαν τα ζώδια 17.000 επιστημόνων και 6.000 πολιτικών, αλλά και εκεί δεν εμφανίστηκαν κάποιες τάσεις σε σχέση με τα ζώδια. Και πώς να εμφανιστούν, για κάτι που γεννήθηκε στην αρχαία Σουμερία και βασίζεται στην Τετράβιβλο, ένα βιβλίο του Πτολεμαίου γραμμένο τον 2ο μ.Χ. αιώνα;

 

Η απάντηση για όλα αυτά και τις αναρίθμητες ψευδοεπιστήμες που ανέβλυσαν μαζί με την ανάπτυξη του Ιnternet είναι το να περνούν από το βασανιστήριο των συστηματικών δοκιμών. Και οι ορθόδοξες επιστήμες έχουν τις αμαρτίες τους και τη συμμετοχή τους στην ψευδοεπιστήμη, αλλά διαθέτουν και κάποια κοφτερά εργαλεία για τα δηλητηριώδη αγριόχορτα.

 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ

Ψευδοεπιστήμη: Είναι ένα σύνολο από ιδέες βασισμένες σε θεωρίες που προβάλλονται ως επιστημονικές ενώ δεν είναι. Οι επιστημονικές θεωρίες χαρακτηρίζονται από: α) Στήριξη σε εμπειρικές παρατηρήσεις και όχι στο κύρος κάποιων ιερώ ν ή άλλων κειμένων. β) Εξήγηση κάποιων εμπειρικών φαινομένων ή διατύπωση κάποιων θεωριών. γ) Ελεγχο προβλέψεων που γίνονται δυνατές από τη σχετική θεωρία (αν είναι βέβαια ορθή). δ) Επιβεβαίωση με πειράματα, ελέγχους ή εμφάνιση νέων στοιχείων. ε) Δυνατότητα ελέγχου ανεξάρτητα από τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις αυτού που κάνει τον έλεγχο. στ)  Προσέγγιση με σκεπτικισμό μάλλον παρά εκ των προτέρων αποδοχή. ζ) Δυνατότητα αναθεώρησης και όχι δογματική προβολή κάποιων θέσεων.

 

Τελικά επιστήμη είναι να έχεις μια ενδιαφέρουσα ιδέα για κάτι και να βγεις να δεις αν μπορεί να αποδειχθεί λάθος, διατηρώντας ως το τέλος μέσα σου την αμφιβολία για την ορθότητά της. Ψευδοεπιστήμη είναι να έχεις μια ενδιαφέρουσα ιδέα για κάτι και να βγεις να δεις αν μπορείς να την αποδείξεις ως ορθή, επιμένοντας να την υποστηρίζεις ακόμη κι αν δεν μπορείς να αποδείξεις την αξία της.

28.03.2010

Το Βήμα Science